Αντι-μεταπολίτευση

Σκίτσο από το κατειλημμένο Πολυτεχνείο του 1973. Από το αφιέρωμα των ΑΣΚΙ στο Πολυτεχνείο. Στην ιστοσελίδα τους (www.askiweb.eu) και στο http://www.facebook.com/askigr?fref=ts

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου 

  Χάνει κανείς το μέτρημα προσπαθώντας να λογαριάσει πόσες φορές έπεσαν, εδώ και τέσσερις δεκαετίες, οι τίτλοι τέλους της μεταπολίτευσης. Το πρώτο «τέλος» εντοπίστηκε στα 1981, με τη νίκη των ηττημένων του Εμφυλίου επί της Δεξιάς∙ το επόμενο διαπιστώθηκε το ’89, με τον Ιστορικό Συμβιβασμό αλά ελληνικά∙ ένα ακόμα πανηγυρίστηκε το ’96, με την επικράτηση των «εκσυγχρονιστών» επί του «λαϊκισμού»∙ το τελευταίο δε βεβαιώθηκε προ διετίας, με την αυτοακύρωση της Βουλής χάριν του εθνοσωτήριου Μνημονίου.

 Παρά τις διαφορές, όλες οι προαναφερθείσες περιπτώσεις είχαν έναν κοινό παρονομαστή: κανένα «τέλος» από τα αναγγελλόμενα δεν υπαινισσόταν επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση. Ο χώρος της νοσταλγίας των συνταγματαρχών ήταν το περιθώριο, καθώς η μνήμη των φρικαλεοτήτων όπως και η γελοιότητά τους ήταν νωπές· άλλωστε, πολλά θα μπορούσε να προσάψει κανείς στην περίφημη «ελληνική πολιτική κουλτούρα», όχι όμως ροπή προς τον στρατωνισμό.

 Αυτό που αντίθετα υπήρξε διάχυτο όλα αυτά τα χρόνια, και παραδόξως έπειθε ακροατήρια με τις πιο διαφορετικές πολιτικές αναφορές (περισσότερο, τουλάχιστον, από το γραφικό «Ένας Παπαδόπουλος μας χρειάζεται»), ήταν ο ψόγος της μεταπολίτευσης.

 Για πολλούς αριστερούς, η μεταπολίτευση υποτιμήθηκε, αρχικά ως «αλλαγή νατοϊκής φρουράς» και πιο πρόσφατα ως «Χούντα που δεν τελείωσε». Η εκτίμηση ήταν εντελώς εσφαλμένη, έβρισκε –και βρίσκει– ωστόσο ερείσματα: στη λειψή αποχουντοποίηση και τον φόβο ενός νέου πραξικοπήματος, στα περίφημα «σταγονίδια» και στα ίχνη συνέχειας του παλιού (προδικτατορικού) κόσμου, που προσδιόριζαν και τις συντεταγμένες του καινούριου, και βέβαια, στον αυταρχισμό και την αναγωγή μιας στρατιωτικοποιημένης Αστυνομίας σε πυλώνα του πολιτεύματος.

 Σε δεύτερο χρόνο, ήταν και πάλι ένα κομμάτι της Αριστεράς που έβλεπε στη μεταπολίτευση το συνώνυμο της ενσωμάτωσης «στο σύστημα» — μιας ενσωμάτωσης με τα ονοματεπώνυμα των προβεβλημένων πρωταγωνιστών της εξέγερσης του Νοέμβρη. Και εδώ θα συμφωνούσαν, από άλλη σκοπιά, και πολλοί δεξιοί. «Φύσει» απαισιόδοξοι για την έκβαση κάθε επαναστατικού εγχειρήματος, κυρίως όμως θέσει δικαιωμένοι για τη μετάλλαξη των (επώνυμων) «επαναστατών» του Πολυτεχνείου σε βολεμένους και διαπλεκόμενους διαχειριστές εξουσιών υπό τη σημαία του ΠΑΣΟΚ, οι συνήθεις ηττημένοι της μεταπολίτευσης δεν θα έβλεπαν σ’ αυτήν παρά «αριστεροχουντισμό» αρχικά, «σκάνδαλα» και «κονόμα» στη συνέχεια.

 Αυτά όμως μέχρι πρότινος. Γιατί στις μέρες μας ο ψόγος της μεταπολίτευσης μετατρέπεται σε δυσανεξία και μίσος. Η σύγκλιση, ωστόσο, δεν αφορά πλέον μια ορισμένη Αριστερά και μια κάποια Δεξιά∙ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην αποκαθήλωση της Μεταπολίτευσης διεκδικούν σήμερα οι κάθε απόχρωσης «εκσυγχρονιστές», από κοινού με τους πάσης φύσεως νοσταλγούς της επταετίας, με πρώτη τη Χρυσή Αυγή.

 Από την έλευση του Μνημονίου και τη χαιρέκακη αναγγελία του τελευταίου τέλους της μεταπολίτευσης, το  πάλαι ποτέ φιλελεύθερο Κέντρο επιχειρηματολογεί για το αναπόφευκτο του  νέου εθνοσωτηρίου σοκ, ανασύροντας και ανακαινίζοντας όλα τα κλισέ της σημιτικής περιόδου. Κοινός τόπος, η καταγγελία του «κομματισμού» και της «λαϊκίστικης κουλτούρας της αντίστασης» που εισήγαγε η μεταπολίτευση και διάβρωσαν σε τέτοιο βαθμό το πολιτικό σύστημα, ώστε μας έφεραν τελικά στο χείλος της καταστροφής.

 Ριζοσπαστικοποιώντας την αφήγηση, η ακροδεξιά λέει τα πράγματα «έξω απ’ τα δόντια»: εξαιτίας της ιδεολογικής κυριαρχίας της Αριστεράς από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα –μιας κυριαρχίας που στηρίχτηκε στον «μύθο του Πολυτεχνείου» και είχε ως προπύργιο αφελληνισμένους εκπαιδευτικούς θεσμούς–, η Ελλάδα εγκατέλειψε τις εθνικές αξίες, παραδόθηκε σε διεφθαρμένους πολιτικούς και παρέμεινε μέχρι σήμερα «η μόνη σοβιετική χώρα στην Ευρώπη». Όπως όμως το θέτουν σε διάφορους τόνους ο πρωθυπουργός, ο υπουργός ΠροΠο, άνδρες της ομάδας ΔΕΛΤΑ και η Χρυσή Αυγή, «αυτά που ξέρατε να τα ξεχάσετε».

***

  Η αναθεώρηση της μεταπολιτευτικής ιστορίας από την ακροδεξιά δεν συνιστά ελληνική πρωτοτυπία. Αξιοποιεί την αναθεώρηση του Ελληνικού Εμφυλίου και την εξιλέωση του δωσιλογισμού, συνηχεί με διεθνείς τάσεις, όπως το κλίμα ενάντια στον γαλλικό Μάη που συντηρούν (και) πρώην αριστεροί διανοούμενοι, εντάσσεται στην ίδια σχολή σκέψης με την αναθεώρηση της Γαλλικής Επανάστασης, που ενοχοποιείται από δεκαετίες για τα βίαια ξεσπάσματα και την «υπερπολιτικοποίηση» των Γάλλων: τον «λαϊκισμό» αλά φράνκα. Σε τελική ανάλυση, αν ένας πρώην  σημαίνων γάλλος κομμουνιστής όπως ο Γκαροντί αμφισβητεί το Ολοκαύτωμα, η αμφισβήτηση των νεκρών του Πολυτεχνείου από το Μιχαλολιάκο μοιάζει πταίσμα.

 Είναι όμως; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Το μίσος για τη μεταπολίτευση είναι μίσος για τη πιο μακρά περίοδο χωρίς πολέμους και πραξικοπήματα στην ιστορία της Ελλάδας. Είναι απωθημένο για την κατάρρευση του αντικομμουνισμού και της εθνικοφροσύνης (που επί δεκαετίες αποτελούσαν κρατική ιδεολογία), για την πρωτοφανή εμπλοκή των πολλών στην πολιτική, για τον εκδημοκρατισμό, για μια περίοδο πολιτιστικής αναγέννησης στην οποία οι λαϊκοί αγώνες άφηναν ίχνη στην κρατική πολιτική. Είναι όμως, ταυτόχρονα, και μια λαθροχειρία. Γιατί η μεταπολίτευση δεν ήταν μια ενιαία περίοδος∙ γιατί δεν σήμανε την «κομματικοποίηση του κράτους», αλλά την ένταξη των αγώνων «εντός κομματικών ορίων» και την κρατικοποίηση των κομμάτων∙ γιατί η διαφθορά τμήματος του πολιτικού και διοικητικού της προσωπικού ήταν το ανταποδοτικό τέλος για την επίβλεψη, από μέρους τους, του θριάμβου του ιδιωτικού επί του δημοσίου∙ γιατί ο (δεξιός) λαϊκισμός ήταν ανέκαθεν η άλλη όψη του αντιλαϊκισμού — υπαρξιακού εχθρού του μεταπολιτευτικού ριζοσπαστισμού.

 Το συμπέρασμα είναι, νομίζω, προφανές. Αντί μιας «πλειοδοτικής» απόρριψης της Μεταπολίτευσης και αντί μιας άνευ όρων αμυντικής υπεράσπισής της, χρειαζόμαστε μια νέα Μεταπολίτευση. Τη χρειαζόμαστε, και μάλιστα επειγόντως.

 Ο Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος είναι αρχισυντάκτης του RedNotebook.

Ενθεματα