Αντι αποχαιρετισμού

 
<< Oι ταινίες που σέβονται το θεατή, είναι γεμάτες ερωτήματα – τις περισσότερες
φορές, αναπάντητα. Η πραγματική λειτουργία μιας ταινίας είναι η συνάντηση δύο βλεμμάτων: του βλέμματος του σκηνοθέτη με το βλέμμα τού θεατή. Χωρίς τη συνάντηση αυτή των βλεμμάτων, η ταινία δεν υπάρχει· είναι απλώς σελιλόιντ.>>
Θ.Αγγελόπουλος

 Στην πραγματικότητα το ερώτημα που θέτει ο Αγγελόπουλος στην ταινία «Η σκόνη του χρόνου» είναι η σχέση ανάμεσα στη “μεγάλη” και τη “μικρή” ιστορία.

Η “μεγάλη ιστορία”, η ιστορία των μεγάλων πολιτικών αποφάσεων, των μεγάλων ιδεολογικοπολιτικών συγκρούσεων, των μεγάλων στρατιωτικών γεγονότων, των μεγάλων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, αφήνει περιθώριο να έχει ο κάθε άνθρωπος τον προσωπικό του χώρο και τελικά να διασφαλίσει το προσωπικό του έσχατο καταφύγιο; Υπάρχει χώρος για τη “μικρή ιστορία”, που δεν είναι η ιστορία των ανεκδότων,  la petite histoire , στο περιθώριο της “μεγάλης ιστορίας”, αλλά είναι η “μεγάλη ιστορία” του καθενός ανθρώπου, που είναι “μικρή ιστορία”, σε σχέση με τη συνολική τοπογραφία των ιστορικών εξελίξεων;

Στην πραγματικότητα, η ταινία αυτή του Θόδωρου Αγγελόπουλου, είναι – έτσι το νιώθω εγώ- ένα δοκίμιο, ένα πολύ σημαντικό κινηματογραφικό δοκίμιο, που αναφέρεται στη σχέση του ανθρώπου με την ιστορία. Δηλαδή, σε ένα θεμελιώδες, κλασσικό και αναπάντητο, ερώτημα της φιλοσοφίας της ιστορίας, αλλά και της ίδιας της οντολογίας του ανθρώπου. 

Ένα ιστορικό και ανθρωπολογικό ταυτοχρόνως ερώτημα, γιατί ο άνθρωπος φαίνεται, στην ταινία αυτή, να συγκρούεται με την ιστορία, να τη διασχίζει, να διαπερνά πολλές ιστορικές φάσεις- κρίσιμες, πυκνές, απειλητικές- και τελικά να επιβιώνει. Δηλαδή, η απάντηση στο ερώτημα, εάν ο άνθρωπος επιβιώνει ή συνθλίβεται μετά από τη συνάντησή του με την ιστορία, είναι αισιόδοξη, είναι θετική. Είναι ελπιδοφόρο το μήνυμα της ταινίας που δεν έχει στραμμένο το βλέμμα της προς το παρελθόν, προς ένα στοιχειωμένο, βαρύ παρελθόν, που επηρεάζει ιδεολογικά, πολιτικά, πολιτιστικά, αισθητικά, φιλοσοφικά τη σημερινή πραγματικότητα, τον τρόπο με τον οποίο τη βλέπουμε, αλλά έχει στραμμένο το βλέμμα της στο μέλλον. Τουλάχιστον έτσι το αντιλήφθηκα εγώ.

Ποια είναι η “μεγάλη” και ποια η “μικρή” ιστορία; Αν η περιπέτεια του υπαρκτού σοσιαλισμού ή του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα είναι η “μεγάλη ιστορία”, η ιστορία του έρωτα, των σχέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, των σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, το πρόβλημα των διαγενεακών σχέσεων, τι είναι; Είναι η “μικρή ιστορία”; – Συμβατικά χρησιμοποιώ τους όρους. Μπορεί να αποδειχθεί ότι αυτά είναι πολύ πιο μεγάλη ιστορία. Αλλά στην πραγματικότητα αυτό είναι το πεδίο της συζήτησης.

Και ο άνθρωπος φαίνεται να αντέχει. Ο έρωτας φαίνεται να δικαιώνεται και να δοξάζεται. Η τρυφερότητα επικρατεί. Δηλαδή, τελικά, ότι πιο αριστερό μπορεί να υπάρξει, ως σύλληψη, ως ιδεολογία, ως αισθητική, που είναι αυτό, που είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα, μια εναγώνια αναζήτηση αυτής της ελπίδας κι αυτής της δυνατότητας, φαίνεται να διασώζεται στην ταινία μέσα από τις μυλόπετρες της “μεγάλης ιστορίας”, η οποία τελικά δεν συνθλίβει τον άνθρωπο. Γιατί ο άνθρωπος είναι υποκείμενο και θύμα της ταυτόχρονα, και μέσα από αυτή τη συνεχή σύγκρουση υπάρχουμε.

Κι αν όλα αυτά τα θέτει μια ταινία, μας επιτρέπει να απαντήσουμε και στη σημερινή συγκυρία, αλλά θα το θεωρούσα λίγο παράδοξο και ίσως κάπως φτηνό να μιλήσω τώρα για αυτά που συμβαίνουν σήμερα: για τη διεθνή οικονομική κρίση, για τη δική μας ανομία, την ανομία της Ελλάδας. Νομίζω ότι είναι καλύτερα να το αφήσουμε αυτό κατά μέρος, ας στηθούμε έξω από τη συγκυρία.

Ας μιλήσουμε  με ιστορικούς όρους,  με κάποιο πιο αφηρημένο τρόπο. Γιατί νομίζω ότι έτσι, δικαιώνεται και αυτό που θέλει να πει ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο οποίος ποτέ δεν μίλησε ευκαιριακά, συγκυριακά, αποσπασματικά, αλλά πάντα στην κινηματογραφική του γραφή, ήταν και είναι ολιστικός, με ταυτότητα, με άποψη.

Εάν το ερώτημα το τελικό είναι με το μέχρι τώρα έργο του, το μήνυμα που στέλνει, γιατί συνεχώς προβληματίζεται γύρω από τη σχέση με την ιστορία,  είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα, η απάντησή μου είναι πως ναι: Είναι ένα αισιόδοξο, κι ως εκ τούτου, ερωτικό, αγαπητικό μήνυμα, το οποίο μου επιτρέπει να ελπίζουμε ότι και αυτά θα περάσουν. Και μιλάω με όρους διεθνείς. Ως προς τους ελληνικούς όρους,  η απάντηση έχει προ πολλού δοθεί, διότι όπως όλοι γνωρίζουμε, « η Ελλάς ποτέ δεν πεθαίνει, μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά…»

Πηγη  papaioannou

 Μουσικό κομμάτι απο την ομώνυμη ταινία του Θ. Αγγελόπουλου "Ταξιδι στα Κύθηρα" σε μουσική Ελένης Καραΐνδρου,ερμηνεύει ο Γ.Νταλάρας .Μια απο τις τρεις συγλονιστικές σκηνές της ταινίας με τον Μάνο Κατράκη

 


 Ο Μελισσοκόμος (1986)
Θόδωρος Αγγελόπουλος Μουσικη Ελένη Καραϊνδρου