Ούλριχ Μπεκ: Η Μέρκελ θέλει το ευρώ αλλά δεν έχει όραμα

 Ο γερμανός κοινωνιολόγος αναλύει το ένστικτο εξουσίας της καγκελαρίου και τις αδυναμίες της και εξηγεί πώς η Ελλάδα θα παίξει ρόλο στις εκλογές του 2013 στη Γερμανία

 

 

 Ολάντ - Μέρκελ 1-1. Αυτό είναι με ποδοσφαιρικούς όρους το αποτέλεσμα της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες. Ο γάλλος πρόεδρος επιτάχυνε την ενοποίηση της ευρωζώνης, η γερμανίδα καγκελάριος την επιβράδυνε. Και όλα δείχνουν ότι η σύγκρουση των δύο εκ διαμέτρου αντίθετων ταχυτήτων, η οποία ως συνισταμένη αποφέρει συχνά μηδέν, θα συνεχιστεί για πολύ ακόμη. Κανένας δεν έχει αναλύσει με τόσο μεγάλη οξυδέρκεια την πολιτική των «μικρών βημάτων» της κυρίας Μέρκελ, τα οποία δίπλα στα «άλματα» του κ. Ολάντ φαντάζουν σαν αντίστροφη κίνηση, όσο ο γερμανός καθηγητής Κοινωνιολογίας στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και LSE Ούλριχ Μπεκ. Η διστακτικότητά της, λέει, δεν οφείλεται σε έλλειψη πολιτικής κουλτούρας, αλλά στη διαίσθησή της ότι μόνο έτσι μπορεί να ελιχθεί επιτυχώς ανάμεσα σε τόσο αντιθετικά φαινόμενα, όπως η διατήρηση των εθνικών κρατών και η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης. Η βραδυπορία έχει λοιπόν σύστημα. Και αυτό εφαρμόζεται και στην Ελλάδα, παρά τις φαινομενικά «ξέφρενες» στροφές – πρώτα απειλές για έξωση από την ευρωζώνη, τώρα γλυκόλογα για παραμονή – που παρατηρήσαμε τελευταία.



Στο νέο βιβλίο σας «Γερμανική Ευρώπη» υποστηρίζετε ότι η Ανγκελα Μέρκελ δεν παίρνει σαφή θέση μεταξύ ευρωπαϊστών και ευρωσκεπτικιστών. Αν λοιπόν αποφάσιζε για ψηφοθηρικούς λόγους να θέσει υπό αίρεση το ευρώ, θα την άφηνε το κόμμα της να το κάνει;

«Σε καμία περίπτωση. Ενδιάμεσα όμως είμαι πεπεισμένος ότι η καγκελάριος θέλει να κρατήσει το ευρώ. Από την άλλη ωστόσο της λείπει ένα όραμα-πυξίδα που θα της επέτρεπε να αντιμετωπίσει ευκολότερα τους ευρωσκεπτικιστές. Και αυτό, μαζί με την τακτική της αναβλητικότητας και της αμφισημίας, του μερκιαβελικού (σ.σ.: από τη σύνθεση Μέρκελ - Μακιαβέλι) "ναι - όχι", τη δυσκολεύει να επιβάλει μεγάλους στόχους, όπως τη διατήρηση της Ελλάδας στην ευρωζώνη».

Εκλογικά όμως της κάνει καλό;

«Αναμφισβήτητα ναι. Κοιτάξτε πόσο γρήγορα αλλάζουν οι κυβερνήσεις σε Ελλάδα, Αγγλία ή Γαλλία. Στη θέση της παραμένει ακλόνητη από το 2005. Η Μέρκελ διαθέτει μοναδικό ένστικτο εξουσίας. Και με αυτό καταφέρνει να συμβιβάζει δύο φαινομενικά ασυμβίβαστα πράγματα: από τη μία να κερδίζει εκλογές και από την άλλη να προωθεί, έστω και με ρυθμούς χελώνας, την ενοποίηση της Ευρώπης. Με αυτό θα επανεκλεγεί, πολύ πιθανόν, καγκελάριος και το 2013».

Τελευταία μιλάτε για μια «γερμανική Ευρώπη». Τι είναι όμως το «γερμανικό» σε αυτήν; Πρόκειται για νεοφιλελεύθερη οικονομική τάξη, που δεν είναι όμως γερμανική σπεσιαλιτέ, ή για θεσμική κατοχύρωση των γερμανικών συμφερόντων στην Ευρώπη;

«Ο συνδυασμός και των δύο. Κατ' αρχάς όμως πρέπει να πω ότι κανένας στη Γερμανία δεν έχει κάποιο στρατιωτικό όραμα. Γι' αυτό και ο λόγος για τη δημιουργία ενός Δ' Ράιχ αποτελεί παραλογισμό. Ταυτόχρονα, η Μέρκελ δεν επιδιώκει την ηγεμονία στην εξωτερική πολιτική της Ευρώπης. Οι Γερμανοί είναι ερασιτέχνες σε αυτό, γι' αυτό και την αποφεύγουν. Ο στόχος τους είναι η οικονομική ηγεμονία στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτό παίζει σοβαρό ρόλο στην αποκατάσταση της αυτοπεποίθησής τους μετά την ηθική τους καθίζηση με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα. Η γερμανική Ευρώπη είναι πρακτικά η υλοποίηση της γερμανικής πολιτικής της αποταμίευσης. Οχι η νεοφιλελεύθερη πολιτική γενικά - αυτή δεν είναι όντως μόνο γερμανική ιδιότητα. Γερμανική είναι η αυστηρότητα με την οποία επιχειρείται να επιβληθεί το πνεύμα της αποταμίευσης».

Υπάρχει μεγάλη παράδοση γι' αυτό;

«Ασφαλώς. Υπάρχει ένα είδος γερμανικής "οικουμενικότητας" που λέει ότι η αλήθεια είναι γερμανική. Οτι βιώνουμε εμείς, για παράδειγμα, τους κανόνες της αποταμίευσης, το ανάγουμε σε οικουμενική αλήθεια, την οποία πρέπει να επιβάλουμε με το ζόρι στους άλλους. Αυτό δεν διαφέρει πολύ από την ιδεολογία της αποικιοκρατίας. Οι αποικιοκράτες δεν ήθελαν απλώς να υποδουλώσουν ξένους λαούς αλλά και να τους διδάξουν, παρά τη θέλησή τους, την αλήθεια στο πνεύμα του Διαφωτισμού. Αυτό οδηγεί όμως σε πλήρη ρήξη με την αρχή της ισοτιμίας όλων των λαών της Ευρώπης».

Σημαίνει αυτό ότι οι Γερμανοί θέλουν να ξαναπλάσουν τους άλλους Ευρωπαίους κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσίν τους;

(γελάει) «Σε κάθε περίπτωση θεωρούν την αποταμίευση ευλογία για όλους. Τους λείπει εκείνη η κοσμοπολιτική ματιά, που θα τους επέτρεπε να καταλάβουν τις απόψεις των άλλων».

Η Ελλάδα ως σύνολο οφείλει να γίνει, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων Χανς-Πέτερ Κάιτελ, μια ειδική οικονομική ζώνη της Ευρώπης. Ενα νέο είδος αποικιοκρατίας και δη στην καρδιά της ευρωζώνης;

«Αυτή είναι η προοπτική του ριζοσπαστικοποιημένου νεοφιλελευθερισμού, που εφαρμόζεται κυρίως στις υπό ανάπτυξη χώρες. Πρόκειται για απαράδεκτο μέτρο που δεν έχει πολλές πιθανότητες εφαρμογής στην Ευρώπη».

Η βασική αναλυτική σας έννοια είναι η «κοινωνία του ρίσκου». Πρόκειται για μια κοινωνία της καταστροφής ή για ένα ανοιχτό πεδίο στο οποίο δίπλα στον κίνδυνο συνυπάρχουν οι ευκαιρίες και η ελπίδα;

«Πρόκειται για την πρόβλεψη της καταστροφής, με στόχο να την εμποδίσει. Μια εφαρμογή αυτής της έννοιας βλέπουμε σήμερα. Η καταστροφή της ευρωζώνης δεν έχει επέλθει, αλλά έχει προβλεφθεί ως δυνατότητα. Και αυτό έχει θέσει σε κίνηση μια σειρά μέτρα με στόχο την αποτροπή της. Ακόμη και οι γραφειοκράτες μετατρέπονται έτσι άθελά τους σε μικρούς επαναστάτες. Η έννοια αυτή έχει εσωτερική συγγένεια με την "αρχή της ελπίδας" του φιλοσόφου Ερνστ Μπλοχ».

Ποιοι πολιτικοί θα μπορούσαν να βάλουν πόδι στον «μερκιαβελισμό»;

«Ενας είναι σίγουρα ο υποψήφιος καγκελάριος των Σοσιαλδημοκρατών Πέερ Στάινμπρουκ, πούρος ευρωπαϊστής. Ωστόσο και η Μέρκελ γίνεται όλο και πιο ευρωπαϊκή. Πιστεύω ότι στον επικείμενο προεκλογικό αγώνα οι δυο τους θα επιδοθούν σε ένα είδος θετικής πλειοδοσίας υπέρ της Ευρώπης».

Θα συμπεριληφθεί στην «πλειοδοσία» και η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη;

«Πολύ πιθανό. Αυτό έδειξε άλλωστε και η αντιπαράθεσή τους στο Ράιχστακ την περασμένη Πέμπτη».

«Αλλο να ακούς, άλλο να βλέπεις»
Ο Γερμανός Φρανκ που έφριξε με τους Γερμανούς   

Πώς θα μπορούσε να γίνει πιο ανθρώπινη η Ευρώπη;

«Με ανταλλαγή, μεταξύ άλλων, εργαζομένων. Οσοι το κάνουν αποκτούν καλύτερη εικόνα για την κατάσταση σε άλλες χώρες».

Ενα παράδειγμα γι' αυτό;

«Πάρτε τον Φρανκ Σούστερ, έναν γερμανό τραπεζικό υπάλληλο, που κατέβηκε για έναν χρόνο στην Αθήνα προκειμένου να συμμετάσχει σε περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Εκεί είδε από κοντά πόσο εργατικοί ήταν οι συνεργάτες του, αλλά και πώς κόβονταν οι μισθοί τους και οι συντάξεις των γονιών τους και πώς έκλειναν τα μαγαζιά στην περιοχή του. Οταν επέστρεψε στη Γερμανία έφριξε με αυτά που έγραφαν οι εφημερίδες για τεμπέληδες Ελληνες. Αλλο λοιπόν να ακούς κάτι και άλλο να το βλέπεις με τα μάτια σου».

Στην Ελλάδα ανεβαίνει καθημερινά το φασιστικό κίνημα. Δεν θα έπρεπε οι Βρυξέλλες να συμπαρασταθούν σε αυτό στη δημοκρατική Αθήνα αντί να της στέλνουν μόνο οικονομικούς επιτηρητές;

«Χωρίς αμφιβολία. Η Ευρώπη δεν πρέπει να αφήσει να δημιουργηθούν στην Ελλάδα συνθήκες Βαϊμάρης, που θα βλάψουν επικίνδυνα και την ίδια».

Οι ξένοι χωρίς χαρτιά έχουν γίνει στην Ελλάδα ο αποδιοπομπαίος τράγος. Δεν θα έπρεπε να υπάρξει και σε αυτό ευρωπαϊκή παρέμβαση;

«Σίγουρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ωστόσο ότι η Ελλάδα έχει επωμιστεί το βάρος της φύλαξης των συνόρων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης χωρίς να διαθέτει επαρκή μέσα γι' αυτό. Ξέρουμε επίσης ότι υπό συνθήκες κρίσης η ξενοφοβία αποτελεί αναμενόμενη αντίδραση. Αλλά και αυτό πρέπει να γίνει η βάση για μια απόφαση που θα διασφαλίζει την παραμονή της στην ευρωζώνη». 

 

Απο το Βημα